Radio Naukowe
Radio Naukowe - Karolina Głowacka
Radio Naukowe to podcast naukowy tworzony przez dziennikarkę Karolinę Głowacką. Tu na pierwszym planie są naukowczynie i naukowcy. Opowiadają - fenomenalnie! - o swoich dziedzinach wiedzy, aktualnych badaniach i wyzwaniach na przyszłość. Rozmawiamy nie tylko o tym CO wiemy, ale też SKĄD to wiemy. 👉 Zostań Patronem: https://patronite.pl/radionaukowe 👉 Wesprzyj jednorazowo: https://suppi.pl/radionaukowe 👉 Więcej: https://radionaukowe.pl/
Kategorier: Vetenskap og medisin
Hør på den siste episoden:
👉 Zostań Patronem: https://patronite.pl/radionaukowe
👉 Wesprzyj jednorazowo: https://suppi.pl/radionaukowe
Dawni Słowianie nie znali kategorii grzechu, a zaświaty w ich wizji – choć znajdowały się za wodą – były nieodległe. Zmarli często wracali, starano się nimi opiekować, nakarmić i pozwolić się ogrzać. Pusty talerz na wigilię był właśnie dla nich. O wierzeniach dawnych Słowian, trudnościach w ich rekonstrukcji i przenikaniu z chrześcijaństwem rozmawiam w tym odcinku z dr Pawłem Szczepanikiem z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Wiemy, że był Perun, miotający błyskawice bóg atmosferyczny, wszechwiedzący, ważny dla władców i elit (na niego przysięgali wojownicy w zachowanych zapisach prawnych z Kijowa). Prawdopodobnie czczony w całej Słowiańszczyźnie, choć pod różnymi imionami, np. Światowit.
Był i jego przeciwnik Weles, władca zaświatów, magii, ale też bóg dobrobytu, bydła i złota – jednym z jego wcieleń czy wariantów był Trzygłów, którego czczono szczególnie w Szczecinie i Wolinie. Antagonistom przyszło współpracować, gdy doszło do stworzenia świata. Razem płynęli na łodzią po bezkresnych wodach, a świat został stworzony z ziemi z dna, po którą zanurkował Weles. Chciał przy tym, co prawda, chciał Peruna przy tym oszukać, ale poniósł porażkę. Historia niosła się dalej przez pokolenia modyfikowana jako współpraca Boga i diabła (był też np. mit kosmogoniczny o wyłonieniu się świata z Kosmicznego Jaja).
Perun i Weles to bodaj najbardziej znane słowiańskie bóstwa. Ale szczegółowe odtworzenie dawnej religii społeczności, które nie zostawiły po sobie oryginalnych źródeł pisanych, jest szalenie trudne. Opisów zewnętrznych też nie zachowało się wiele. Na naszych terenach to dosłownie pojedyncze wzmianki. – Moglibyśmy je nazwać raczej poszlakowymi niż twardymi opisami kronikarskimi w stylu opisów etnograficznych – wskazuje mój gość. Drugim źródłem jest archeologia, której zasoby na szczęście się powiększają. Archeolodzy wciąż poszukują prasłowiańskich świątyń, których opisy znamy z kronik. Takim Graalem słowiańskiej archeologii są: świątynia w Arkonie (zapewne na dnie Bałtyku), Radogoszcz (tu trwają spory, gdzie to może być) i świątynia Włodzimierza Kijowskiego (najmniej pewna, raczej ślady posągów na jakimś wzgórzu niż rzeczywista świątynia). Trzecim źródłem są badania etnograficzne i wyłuskiwanie wierzeń przedsłowiańskich zachowanych w kulturze ludowej.
Wszystko to jednak wiąże się z koniecznością dokonywania interpretacji, te jak to zwykle bywa, mogą powodować kontrowersje.
Wydaje się jednak pewne, że nie znano kategorii grzechu, a dość złośliwego czasem Welesa czczono chętnie. – Kategoria etyczna jak dobro i zło jest charakterystyczna dla naszego chrześcijańskiego sposobu widzenia rzeczywistości – podkreśla dr Szczepanik. Weles przynosił wierzącym wiedzę i majątek.
Im głębiej, tym mniej wiemy. Słowianie musieli mieć rozbudowaną wizję życia pozagrobowego i jakąś formę więzi ze zmarłymi, widać to po odkrytych artefaktach związanych z pochówkami. Mało wiadomo o strukturze relacji między bóstwami: kto był czyim mężem lub synem (tu bardziej pomagają… językoznawcy!). Nie jesteśmy pewni, czy tajemniczy (albo tajemnicza?) Nyja to samodzielne bóstwo, czy raczej otoczona tabu emanacja Welesa, ani czy wierzono w boskich bliźniaków Lel i Polel.
W rozmowie usłyszycie o tych wszystkich zawiłościach, a także dlaczego patronem kościoła na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie był święty Jerzy (kłania się Perun), jakie są argumenty na temat autentyczności bądź nie słynnego idola ze Zbrucza i o tym, jakie elementy słowiańskich wierzeń zachowały się w nas do dzisiaj.
Tidligere episoder
-
241 - #195 Wierzenia słowiańskie - jak rekonstruować zatartą religię? | dr Paweł Szczepanik Thu, 18 Apr 2024
-
240 - #194 Ekonomia konsumpcji - wygodny system, który prowadzi do zguby | prof. Krzysztof Zięba Thu, 11 Apr 2024
-
239 - #193 Ewolucja w mieście - życie wśród betonu zmienia gatunki | prof. Marta Szulkin Thu, 04 Apr 2024
-
238 - #192 Ile o sobie zdradzasz używając toalety? | prof. Aneta Łuczkiewicz, dr inż. Anna Remiszewska-Skwarek Thu, 28 Mar 2024
-
237 - #191 Dawni Słowianie - historia ludu, który zdominował potężną część Europy | dr Paweł Szczepanik Thu, 21 Mar 2024
-
236 - #190 Diamenty – w elektronice są cenniejsze niż u jubilera | prof. Robert Bogdanowicz Thu, 14 Mar 2024
-
235 - #189 Kwazary - ekstremalnie jasne obiekty z krańców Wszechświata | prof. Szymon Kozłowski Thu, 07 Mar 2024
-
234 - #188 Mierzenie czasu - po co nam ekstremalnie dokładne zegary? | dr Albin Czubla, dr inż. Maciej Gruszczyński Thu, 29 Feb 2024
-
233 - Najzabawniejsza debata w polskim internecie: kiedyś to były czasy, a teraz nie ma czasów? Mon, 26 Feb 2024
-
232 - #187 Rysie - dostojni, dyskretni i arcyskuteczni myśliwi | prof. Robert Mysłajek Thu, 22 Feb 2024
-
231 - #186 Japonia pod presją – samurajowie przegrywają z maszyną parową | prof. Ewa Pałasz-Rutkowska Thu, 15 Feb 2024
-
230 - #185 Ciekawość – cnota czy grzech? | prof. Bartosz Brożek, ks. prof. Michał Heller, prof. Jerzy Stelmach Thu, 08 Feb 2024
-
229 - #184 Nafta w Galicji - zapomniana gorączka czarnego złota | prof. Paweł Grata, dr Bartosz Pasterski Thu, 01 Feb 2024
-
228 - #183 Energia fuzji - na jakim etapie są prace nad elektrownią termojądrową? | prof. Agata Chomiczewska Thu, 25 Jan 2024
-
227 - #182 Architektura PRL - czy powinniśmy się wstydzić osiedli z wielkiej płyty? | dr Błażej Ciarkowski Thu, 18 Jan 2024
-
226 - #181 Polskie lasy - czy da się w nich pogodzić ekologię z ekonomią? | prof. Andrzej Bobiec Thu, 11 Jan 2024
-
225 - Radio Naukowe Q&A - Odpowiadam na Wasze pytania! | Podsumowanie 2023 Mon, 08 Jan 2024
-
224 - #180 Czytanie z kości - ile informacji kryją ludzkie szczątki? | dr Joanna Rogóż Thu, 04 Jan 2024
-
223 - #179 Muzyka rozrywkowa - co jest w niej interesującego? | prof. Dariusz Ziółek Thu, 28 Dec 2023
-
222 - #178 Apokryfy - co o Jezusie mówią odrzucone ewangelie? | prof. Robert Wiśniewski Thu, 21 Dec 2023
-
221 - #177 Czas - czy musi płynąć w jednym kierunku? | prof. Jerzy Lewandowski Thu, 14 Dec 2023
-
220 - #176 Wojna i wojsko - nowe technologie a odwieczne zasady walki | prof. Paweł Korzeniowski Thu, 07 Dec 2023
-
219 - #175 Historia krajobrazu - czytanie w archiwum natury | prof. Michał Słowiński, dr Tomasz Związek Thu, 30 Nov 2023
-
218 - #174 Atmosfera - wrażliwy system na skraju rozchwiania | prof. Szymon Malinowski Thu, 23 Nov 2023
-
217 - # 173 Psychika a mikrobiota - czy jelita to naprawdę drugi mózg? | prof. Aneta Brzezicka Thu, 16 Nov 2023
-
216 - #172 Wojna ze znachorami - jak PRL wprowadzał medycynę na wieś? | prof. Ewelina Szpak Thu, 09 Nov 2023
-
215 - #171 Ludzie i roboty - czy maszyna może być dla nas autorytetem? | dr Konrad Maj Thu, 02 Nov 2023
-
214 - #170 Kuchnia staropolska - co jadali magnaci, a co chłopi? | prof. Jarosław Dumanowski Thu, 26 Oct 2023
-
213 - #169 Grawitacja - czym jest i jak działa siła, która trzyma nas na Ziemi? | prof. Tomasz Bulik Thu, 19 Oct 2023
-
212 - #168 Genetyczny Adam - to on dał początek kluczowej mutacji? | prof. Anna Gambin, prof. Paweł Stankiewicz Thu, 12 Oct 2023
-
211 - #167 Dawna turystyka - jak wyglądały podróże przed wiekami? | dr Joanna Orzeł Thu, 05 Oct 2023
-
210 - #166 Teoria umysłu – kiedy uczymy się czytać w myślach? | prof. Marta Białecka Thu, 28 Sep 2023
-
209 - #165 Medycyna oparta na dowodach - czy jest dla niej skuteczna alternatywa? | Jakub Zawiła-Niedźwiecki Thu, 21 Sep 2023
-
208 - #164 Początki judaizmu - z jakich kultów zrodził się potężny Bóg Izraela? | prof. Łukasz Niesiołowski-Spanò Thu, 14 Sep 2023
-
207 - #163 Ptaki inaczej - czym się narkotyzują i czyjego moczu się boją? | Adam Zbyryt Thu, 07 Sep 2023
-
206 - LAMU'23 #10 Skąd się wziął nasz charakter? Jak się goją rany? | Odcinek o człowieku (2) Mon, 04 Sep 2023
-
205 - #162 Zasada antropiczna – czy we Wszechświecie musiało powstać świadome życie? | prof. Jean-Pierre Lasota Thu, 31 Aug 2023
-
204 - LAMU'23 #9 Jak się robi siła nośna, która unosi samoloty w powietrzu? | Odcinek technologiczny Mon, 28 Aug 2023
-
203 - #161 Wyjście z Afryki - skąd naukowcy wiedzą kiedy, jak i gdzie migrował Homo sapiens? Thu, 24 Aug 2023
-
202 - LAMU'23 #8 Co by było gdyby w Układzie Słonecznym były dwie gwiazdy? | Odcinek astronomiczny Mon, 21 Aug 2023
-
201 - #160 Fakty i mity o hormonach – jak bardzo zależy od nich nasze zdrowie i zachowanie? | dr Alicja Puścian Thu, 17 Aug 2023
-
200 - LAMU'23 #7 Skąd tygrys wie, gdzie ma iść, kiedy chodzi po lesie? Odcinek zwierzęcy Mon, 14 Aug 2023
-
199 - #159 Psychozy - czy podejrzliwość to zaburzenie psychiczne? | prof. Łukasz Gawęda Thu, 10 Aug 2023
-
198 - LAMU'23 #6 Czemu w wodzie łatwiej się podnosi ciężary? Odcinek o fizyce codziennej Mon, 07 Aug 2023
-
197 - #158 Fizyka w medycynie - co się tak naprawdę dzieje w rezonansie? | prof. Bożena Jasińska Thu, 03 Aug 2023
-
196 - LAMU'23 #05 Dlaczego ludzie mówią? Czemu a2 + b2 = c2? | Odcinek matematyczno-językowy Mon, 31 Jul 2023
-
195 - #157 Ekonomia Afryki - czy czeka ją rozkwit? | dr Raphael Habi, dr John Tlegray, dr Konrad Czernichowski Thu, 27 Jul 2023
-
194 - LAMU'23 #04 Po co jest życie? Czy bakterie jedzą to co my? | Odcinek o życiu (dużym i małym) Mon, 24 Jul 2023
-
193 - #156 Wodór - czy to tania, ekologiczna i bezpieczna alternatywa dla ropy? | prof. Mariusz Krawiec Thu, 20 Jul 2023
-
192 - LAMU'23 #03 Co to jest nic? Jak powstaje pożar? | Odcinek o fizyce i ogniu Mon, 17 Jul 2023